जलवायु उत्थानशिलता

RAIN has been designed to support and contribute to the overarching early action and climate resilience aims of BEK’s Resilience, Adaptation and Inclusion in Nepal (RAIN) programme. People in Need (PIN) led RAIN is aimed to bring significant value and sustainable scale up to RAIN programme especially in reaching the most vulnerable and marginalised communities at risk of multi hazards in Madhesh and Lumbini provinces by 2029. To achieve this, RAIN will use evidence-based approaches to tailor implementation for building resilience in a systemic way, centred around localisation, inclusion and leveraging fiscal resources to contribute to adaptation across differing contexts in the targeted provinces. RAIN’s two intermediate outcomes will focus on 1) enhancing community resilience, 2) strengthening inclusive national governmental systems in early warning (EW) & early action (EA).

RAIN plans to partner with, and empower CBOs who represent the most marginalised groups in 23 LGs across 2 provinces. Through trainings and sub-grants, they will actively co-design and participate in EWS, EA and adaptation in their localities.

Furthermore, RAIN is centred around using science, technology, innovation and evidence of best practice to inform multi-hazard early action interventions. The consortium, including technical partner, will build on its extensive experience of the RAIN sub-themes and what works and what doesn’t in Nepal, to establish and/or strengthen multi-hazard early warning systems at the sub-national level, increase access of vulnerable and marginalised groups to risk communication through forecasting, using data management for inclusive and focused EA and adaptation, and supporting coordination across all tiers of government. The consortium aims to directly target about 65000 people, and indirectly benefit about 350,000 people.

The intervention is focused in four sub themes:

• Early Warning and Early Action
• Community Resilience and Adaptation
• Inclusion and Localisation
• Shock Responsive Social Protection

प्रतिबद्ध चरण-III (नेपालको पहाडी क्षेत्रमा जोखिमको अपनत्व बढाउन र बहुप्रकोपको पूर्वतयारी तथा पूर्वकार्यको लागि सामाजिक अवधारण) परियोजना, प्रतिबद्ध चरण-I (२०२०-२०२२ सम्म दोलखा र सिन्धुपाल्चोक जिल्लामा कार्यान्वयन भएको) र प्रतिबद्ध चरण-II (२०२२-२०२४ सम्म सिन्धुपाल्चोक र रसुवा जिल्लामा कार्यान्वयन भएको) का उपलब्धी तथा सिकाइहरूको आधारमा तयार पारिएको छ । परियोजनाको तेस्रो चरण (२०२४ देखी २०२६) ले अधिल्ला चरणहरुका उपलब्धिहरु तथा सिकाईहरुलाई पश्चिमी क्षेत्रहरु—लुम्बिनी, कर्णाली र सुदुरपश्चिम प्रदेशहरुमा विस्तार गर्ने लक्ष्य लिएको छ । अतिरिक्त रुपमा यस परियोजनाले विपद् प्रतिकार्य संयन्त्र मार्फत अति जोखिम वर्गमा रहेका समुदायहरुलाई विपद् पूर्वकार्य तथा शिघ्र प्रतिकार्यको  लागि सहायता प्रदान गर्नेछ । 

परियोजना पश्चिमी प्रदेशहरु, त्यसमा पनि मुख्यतया केही समय अगाडि भुकम्पले प्रभाव पारेका, भविष्यमा भुकम्पले धेरै प्रभाव पार्न सक्ने अनुमान गरिएका क्षेत्रहरु, तथा पहिरोको जोखिम अत्यधिक हुन सक्ने क्षेत्रहरुका १,८३,१६९ जना व्यक्तिहरुमा लक्षित रहेको छ । यस परियोजनाले सामाजिक अवधारणको माध्यम मार्फत विपद्को जोखिमा रहेका समुदायहरु, स्थानीय तथा प्रदेश सरकारहरुको विपद् जोखिम न्युनीकरण, पूर्वतयारी तथा पूर्वकार्यको लागि नेतृत्व विकास तथा सामूहिक अपनत्व सुदृढ गर्न सहायता पुर्‍याउने लक्ष्य लिएको छ । साथै परियोजनाले लैंगिक समानता, विविधता, सामाजिक समावेशीकरण तथा वातावरणीय पक्षहरूलाई समेट्दै पहिरो विपद् पूर्वतयारी तथा पूर्वकार्य कार्यढाँचा विकास गरि प्रणालीगत सुधारमा जोड दिदै प्रदेश तथा स्थानीय सरकारहरुको क्षमता अभिवृद्धि तथा नेतृत्व विकास गर्ने लक्ष्य लिएको छ ।

यस परियोजनामा ३ वटा परिणामहरु रहेका छन्ः
१. जोखिमको सम्मुखता कम गर्ने ।
२. बहुप्रकोपिय पूर्वकार्यलाई बलियो बनाउने, विपद् उत्तरदायि सामाजिक सुरक्षा तथा विपद् जोखिम वित्तिय व्यवस्थापनलाई सुदृढ बनाउने ।
३. विपद् प्रतिकार्यमा काम गर्ने ।
 

Alliance 2015 (A2015) Urban Resilience (UR) Project has been conceptualized by the consortium of People in Need (PIN), Helvetas Nepal and Welthungerhilfe Nepal keeping in mind the impact of external shocks such as the COVID-19 pandemic on ultra-poor neighbourhoods of urban areas and the inability of communities within these informal settlements to cope with such shocks. Therefore, considering the need to strengthen these communities and build their resilience to such shocks, the UR project will focus on sustainable interventions to build Urban Resilience through increase income and employment generation opportunities.  

In partnership with Federation of Woman Entrepreneurs Associations of Nepal (FWEAN), the project is being implemented in Kathmandu Metropolitan City (KMC) and Godawari Municipality through interventions in sustainable livelihoods, access to finance and access to social protection mechanisms and services that are consistent with the Market System Development (MSD) Approach. The project has three output which were: 

• Improved Income Generation through Skills Development and Capacity Building
• Improved linkage to Social Protection Schemes through Local Champions
• Improving access to Financial Services

पिपुल इन नीडले स्थानीय तहका अधिकारीहरूलाई अस्थायी र दीर्घकालीन जलवायु परिवर्तनका प्रभावहरू पहिचान गर्न सक्षम बनाउने अन्तरक्रियात्मक नमुना ‘जलवायु परिवर्तन टोय मोडल’ को विकासमार्फत स्थानीय स्तरमा जलवायु परिवर्तन अनुकूलन योजनालाई सुदृढ पार्ने लक्ष्य लिएको छ, जुन भविस्यमा अनुकूलन नीतिहरूका लागि रुपरेखा हुन सक्दछन्। सन् २०२२ मा पिनोभेसन मार्फत आर्थिक सहायता प्राप्त  परियोजनाले आफ्नो पहिलो स्थापना चरणमा मुख्यतया सामुदायिक समावेशीकरण र स्थानीय जलवायु संकटासन्नता लेखाजोखामा केन्द्रित ज्ञान सह-उत्पादनका तत्वहरूलाई ठूला-ठूला वैज्ञानिक टॉप-डाउन नमुनाहरूमा समावेश गर्न चाहन्छ। जुन विधि र अपेक्षित प्रभावहरूले जलवायु परिवर्तनबाट सबैभन्दा बढी प्रभावितहरूलाई लक्षित गर्न पिनले विश्वव्यापी जलवायु उत्थानसिल स्तम्भको कार्यलाई समर्थन गर्दछ, र स्थानीय संस्थाहरू र सरकारहरूलाई सबैभन्दा जोखिममा परेकाहरूलाई सहायता गर्ने योजनाहरु कार्यान्वयन गर्न सहायता प्रदान गर्दछ ।

यस परियोजनाको सामान्य उद्देश्य कर्णाली प्रदेशको गुर्भाकोट नगरपालिकामा जलवायु परिवर्तन टोय मोडल पाइलट गर्ने र यसरी जलवायु परिवर्तन र प्राकृतिक प्रकोपबाट सबैभन्दा जोखिममा परेका मानिसहरूलाई जोगाउन सक्ने अवधारणाको उदाहरणीय र दिगो प्रमाण प्रदान गर्न योगदान पुर्‍याउनु हो। यस परियोजनाले मानिसहरूको कार्यउन्मुख अनुसन्धान र क्षमता सुदृढीकरण गर्न सहयोग गर्दछ ।

यस प्रस्तावको विशिष्ट उद्देश्य जलवायु जोखिम न्यूनीकरण र लैङ्गिक समानता र सामाजिक समावेशी प्रक्रियाहरू, टॉप-डाउन र बटम-अप प्रक्रियाहरूलाई एकीकृत गरी निर्बाध रूपमा निर्माण गर्न जलवायु परिवर्तन उपकरण बक्सहरू सह-उत्पादन गर्नु हो। जसको माध्यमबाट स्थानीय निकायहरूले जलवायु परिवर्तन अनुकूलनमा राम्रो र समावेशी निर्णयहरू गर्न जलवायु जोखिमहरूमा वैज्ञानिक तथ्याकं प्रयोग गर्दछ। अनुकूलन, अनुसन्धान र अभ्यासका लागि नवीन दृष्टिकोणहरू मार्फत यसले स्थानीय स्तरको अनुसन्धान र कार्यान्वयनकर्ताहरू र लैङ्गिक-संवेदनशील र जलवायु-संवेदनशील सीमान्तकृत समूहहरू सहित स्थानीय निकायहरू र समुदायहरूको पहुँच र क्षमताहरू बीचको दीर्घकालीन सहयोगलाई सुदृढ गर्ने लक्ष्य राख्दछ। नेपालभर प्रणालीगत परिवर्तनको नमुना अनुकरण गर्न तीनै तहका सरकारका प्रमुख सरोकारवालाहरूलाई संलग्न गराउने विशेष उद्देश्य हुनुपर्छ। यसले द्विपक्षीय अनुकूलन र स्थानीय स्तरको योजना र जलवायु परिवर्तनलाई थप प्रभावकारी प्रतिक्रियाहरूमा सीमान्तकृत समूहहरूलाई थप अर्थपूर्ण समावेश गर्न सबै सरोकारवालाहरूको क्षमता अभिवृद्धि/सुदृढ गर्न मद्दत गर्नेछ।
 

अन्तराष्ट्रिय सहायता तथा विकास कार्यालय (FCDO) द्वारा अनुदान प्राप्त दिगो समाधान ३  कार्यक्रममा आधारित दिगो समाधान परियोजना पिपुल ईन नडिले  CSRC (सामुदायिक आत्मनिर्भर केन्द्र) सँगको साझेदारीमा मधेस प्रदेशका दुई नगरपालिकामा बाढीको जोखिममा परेका र विस्थापित भएका भूमिहीन घरपरिवारको विपद् उत्थानसिलता सुनिश्चित गर्न दिगो समाधान ३  परियोजनाले सहजीकरण गर्दै आएको छ ।

यस परियोजनाले बाढीको जोखिममा रहेका गरिब तथा भूमिहीन घरपरिवारहरूलाई बाढी आउनुअघि, बाढी आईरहेको समयमा र आईसकेपछि सरकारी अनुदानमा प्रणालीगत पहुँच पुर्‍ययाउन र तिनीहरूको उत्थानसिलता सुनिश्चित गरी दिगो समाधान खोज्न सहजीकरण गर्ने लक्ष्य लिएको छ ।

परियोजना पाँच प्रमुख उपलब्धिहरूमा केन्द्रित छः

• नगरपालिकालाई प्राविधिक सहयोग प्रदान गर्ने ।
• विपद जोखिम न्यूनीकरण र भूमि सम्बन्धी विषय समावेशीकरण गर्नको लागि सहजीकरण
• भूमिहीन समुदायहरूको सेवामा पहुँचको लागि सहयता
• तीन वटै तहका सरकारहरुसँग पौरवी
• भूमिहीनहरूलाई पूर्वानुमानमा आधारित कार्यहरु,  विपद् उत्तरदायी सामाजिक सुरक्षा र जलवायु परिवर्तन अनुकूलनका कार्यहरुमा व्यवहारिक समावेशीकरण

प्रतिबद्ध परियोजना १ (२०२०–२०२२) का उपलब्धि र सिकाइहरुको आधारमा प्रतिबद्ध परियोजना २ ले पहिरोको उच्च जोखिममा रहेका बागमती प्रदेशका चारवटा गाउँ÷नगरपालिकाहरूमा विपद् पूर्वकार्य तथा पूर्वतयारी सम्बन्धी कार्य गर्दछ । प्रतिबद्ध २ ले समावेशी विपद् पूर्वतयारी तथा पूर्वकार्यहरूमा सुधार ल्याउन केन्द्रित छ । त्यसमा पनि विशेषगरी जोखिममा परेका परिवार, सीमान्तकृत र आदिवासी परिवारहरू पर्दछन् । यस परियोजनाको मुख्य उद्देश्य प्रकृतिमा आधारित समाधान, पूर्व चेतावनी प्रणाली, पूर्वानुमानमा आधारित कार्यहरू र विपद् उत्तरदायी सामाजिक सुरक्षाको माध्यमबाट स्थानीय सरकारहरुमा सुदृढ पूर्वतयारी र प्रतिकार्यको सम्भावनालाई सुनिश्चित गर्नु रहेको छ ।

प्रथमतः परियोजनाले गाउँ तथा नगरपालिकाका जनप्रतिनिधिहरू, जोखिममा परेका समुदायहरू र तीन तहका सरकारका प्रमुख सरोकारवालाहरूलाई एकसाथ प्रतिबद्ध भएर काम गर्न संलग्न गराउँछ । यसमा नेपाल सरकारद्वारा निर्धारित निर्देशिका अनुसार न्यूनीकरणको आवश्यकतामा भएका बर्ग दुई र स्थानान्तरण गर्नु पर्ने बर्ग तीन का बस्तीहरूको वर्गीकरण मार्फत निर्णय लिनमा स्थानीय सरकारलाई सहयोग गर्ने काम गर्दछ । यसकासाथै, परियोजनाले पहिरो जोखिम न्यूनीकरण, सचेतना अभिवृद्धि र पहिरो रोकथामको सुदृढ तयारीका लागि वकालत गर्ने काम समेत गर्दछ ।

साथसाथै परियोजनाले स्थानीय सरकार र जोखिममा रहेका समुदायहरूको क्षमतालाई सुदृढ गर्न पूर्वकार्यहरुको खाका निर्माण गरि र मौसम पूर्वानुमानलाई स्थानीयकरण गर्न पनि सहयोग गर्दछ । यी गतिविधिले विज्ञहरू र अभ्यासकर्ताहरूबीच पहिरोको पूर्वानुमान र पूर्वचेतावनी प्रणालीमा ज्ञान आदानप्रदान गर्नलाई सहज बनाउछन् ।

यसका अतिरिक्त, प्रतिबद्ध परियोजना २ ले नेपालको पहाडी क्षेत्रमा भविष्यमा आइपर्न सक्ने मानवीय संकटको सन्दर्भमा नेपाल सरकारलाई  थप राम्रो तयारी गर्नकालागि फराकिलो र विविध विषयहरूमा योगदान पु¥याउने छ । यसले सरकारी सामाजिक सुरक्षा कार्यक्रमहरूको लाभ उठाएर प्रभावकारी पूर्वकार्यको लागि वकालत समेत गर्दछ । परियोजनाले विपद उत्तरदायी सामाजिक सुरक्षा सम्बन्धी ज्ञान,  बुझाइ र यस सम्बन्धी प्रमाणहरू समेत संकलन गर्नेछ  ।

यी सबै क्रियाकलापहरु मार्फत परियोजनाले नेपालको पहाडी क्षेत्रमा जोखिम न्यूनीकरण र प्रभावकारी  प्रतिक्रार्यको लागि पूर्वतयारीका विभिन्न अवसरहरू पदर्शन समेत गर्नेछ ।

प्रतिबद्ध परियोजनाको लक्ष्य दोलखा र सिन्धुपाल्चोक जिल्लाका चार वटा स्थानीय सरकारी तहमा पहिरो व्यवस्थापनको क्षमतालाई थप वृद्धि गर्दै स्थानीय समुदायको जीवटरपुनउत्थानशीलता वृद्धि गर्नु रहेको छ । यस परियोजनाको मुख्य उद्देश्य स्थानीय तह, प्रकोप व्यवस्थापनसँग सम्बन्धित पक्ष, सडकरपूर्वाधार निर्माण गर्ने पक्ष र संघीय सरकारसँग काम गर्नुको साथसाथै पहिरोको प्रकोपले समुदायमा निम्त्याउने जोखिम तथा मानवीय क्रियाकलापले पहिरोको जोखिमका बीच जीवनयापन गर्न बाध्य समुदायलाई पार्ने थप प्रभाव बारे सरोकारवालाको बुझाईलाई व्यापक गर्ने र पहिरो व्यवस्थापनमा स्थानीय तहको विद्यमान क्षमता बृद्घि गर्नु हो । परियोजनाको लक्ष्यहरु निम्न तीन परिणामहरुबाट हाँसिल गरिनेछ ।
पहिलोः परियोजनाले स्थानीय तह र प्रकोप व्यवस्थापनसँग सम्बन्धित पक्षहरुलाई पहिरोकोे प्रकोप र जोखिम नक्सांकन गर्न नयाँ उपायहरुको उपयोग गर्दै क्षमता अभिवृद्धि कार्यक्रम संचालन गर्नका साथै स्थानीय उपभोतmा समितिहरु, निजी ठेकेदारहरु, इन्जिनियरहरु र सम्बन्धित सरोकारवालाहरुलाई चेतना अभिबृद्घि अभियानहरु र विभिन्न कार्यशालाहरुमा समावेश गराई पहिरोको प्रकोप र जोखिम सम्बन्धी ज्ञान÷बुझाई बढाउने छ ।
दोस्रोः परियोजनाले जोखिममा परेका समुदायहरुलाई 3D भौगोलिक नक्साको प्रयोग तथा 3D नमूना पहिरोको प्रदर्शन जस्ता नयाँ प्रविधिमूलक कार्यक्रम मार्फत भौतिक प्रकोपको पहिचान गर्न तथा सुदृढरुपमा भू–उपयोग कसरी गर्ने र पहिरोको जोखिम न्युनीकरण गर्ने उपायहरु सम्बन्धी ज्ञान बढाउदै व्यवहारिक रुपमा जोखिम–सूचित योजनालाई स्थानीय तहको योजनामा समावेश गर्नलाई सहायता गर्नेछ । 
तेस्रोः यस परियोजनाले राष्ट्रिय तहमा पहिरोको प्रभावकारी व्यवस्थापन सम्बन्धी वकालत तथा चेतना अभिवृद्धि गर्नका साथै सोही सम्बन्धी स्थानीय तहसँग सूचना आदन–प्रदान र एक–आपसलाई सहयोग गर्न प्रोत्साहन गर्नेछ । थप रुपमा परियोजनाले पहिरोको व्यवस्थापन सम्बन्धी नयाँ र अनुकरणीय अभ्यासलाई मुख्य विषय बनाउँदै स्थानीय अनुभव, चुनौती र अवसरहरुमा केद्रित रहेर राष्ट्रिय तहमा कार्यक्रम गर्नेछ । 
यी नतिजाहरुको माध्यमबाट परियोजनाले पहिरो व्यवस्थापनको लागि एक नयाँ नमुना तयार गर्नेछ, जुन नेपालका अन्य पहाडी क्षेत्रहरुमा पनि अपनाउन सकिने र किफायती नमुना हुनेछ ।
 

भूकम्प प्रभावित ३२ जिल्लाहरूमा पर्याप्त भूकम्प प्रतिरोधात्मक घरहरूको र्निर्माणको माग पूरा गर्नु राष्ट्रिय, जिल्ला र स्थानीय सरोकारवालाहरू र प्राविधिक र वित्तीय सहयोगमा संलग्न सबैको लागि अत्यन्त कठिन छ । अझै धेरै परिवारहरूलाई पुनर्निर्माणको लागि सहयोगको खाँचो छ । भूकम्प-पीडित परिवारहरूले आज पनि धेरै चुनौतिहरूको सामना गरिरहेका छन् जसकारण घरहरूको पुनर्निर्माणमा प्रगति सुस्त छ । प्राविधिक विशेषज्ञता र दिशानिर्देशहरूमा सीमित पहुँच, कुशल डकर्मी र सिकर्मीको अभाव, निर्माण सामग्रीको उच्च मूल्य र भारी यातायात लागतले विशेषगरी सबैभन्दा पिछडिएका परिवारलाई आफ्ना घर पुनर्निर्माण गर्नबाट रोकेको छ। यी परिवारहरू आफैले सबै अवरोधर चुनौतीको सामना गर्न सक्दैनन्।

पिन र यसका कन्सोर्टियम साझेदारहरूले एउटा समुदायबाट सञ्चालित पुनर्निर्माण कार्यक्रमको प्रस्ताव राखेका छन् जसले सामाजिक तथा प्राविधिक सहायता प्रदान गरी पुनर्निर्माणमा देखिएका पारिवारिक र सामुदायिक स्तरका अवरोधहरूलाई सम्बोधन र न्यूनीकरण गर्नेछ । कार्यक्रमअन्तर्गत दिइने सहयोग निम्न प्रकार हुनेछन् – ईन्जिनियर, निर्माणकर्ता र प्रशिक्षकहरूबाट प्राविधिक परामर्श र रोजगारीमुलक तालिम; कुशल डकर्मी र सिकर्मीहरूको व्यवस्था; दुर्गम क्षेत्रहरूमा निर्माण उपकरण तथा सामग्री र यातायात लागत अनुदान; समुदाय पुनर्निर्माण समुहहरूको माध्यमबाट श्रम आदानप्रदानको सुविधा । पुनर्निर्माणको प्रगति र जनताका आवश्यकता आधारमा लक्षित स्थानहरूको चयन गरिनेछ र राष्ट्रियपुनर्निर्माण प्राधिकरणका निर्देशिकाहरू बमोजिम जोखिमयुक्त परिवारहरूलाई प्राथमिकता दिइनेछ।
 

नेपाल सरकार र राष्ट्रिय पुनर्निर्माण प्राधिकरणले २०१५को भूकम्पका कारण विस्थापित भएकाहरूको स्थानान्तरण र दिगो समाधानको लागि र भूक्षय जस्ता भौगोलिक प्रकोपबाट भविष्यमा विस्थापनको जोखिममा रहेकाहरूका लागि नीति तयार गरेको छ। पिन र सामुदायिक आत्मनिर्भरता केन्द्रले दिगोसमाधान कार्यक्रमहरूको कार्यान्वयनमा सहयोग गर्न र प्रभावित परिवारहरूलाई पुनर्निर्माणको पथमा ल्याउन एउटा कन्सोर्टियम गठन गरेको छ। यसको लक्ष्य कुनै पनि प्रकोपको तैयारीस्वरूप नागरिकहरूको निष्पक्ष र स्वैच्छिक स्थानान्तरणको रूपरेखा कोरी एउटा पूर्वउदाहरण सिर्जना गर्नु हो। सबै विस्थापित र भूमिहीन परिवारहरूले ती कार्यक्रमहरूबाट सहयोगस्वरूप नयाँ जग्गा र आश्रय प्राप्त गरेपछि उनीहरूका घरहरू पुनर्निर्माण गर्ने उचित अवसर पाउनुपर्दछ।

लाभग्राहीहरूलाई सम्बन्धित नीतिहरूको बारेमा पर्याप्त जानकारी गराइने, परिवारहरूसँग सरकारले तयारगरेका समाधानहरूमा पहुँच सुनिश्चित गर्न आवश्यक कागजातहरू दिलाइने, र स्थानान्तरण कार्यक्रममा नामांकित् हुन र ग्रामीण आवास पुनर्निर्माण अनुदानको लागि आवेदन दिन सहयोग दिलाइने कुरा कन्सोर्टियमले सुनिश्चित गर्नेछ । यो कामको व्यवस्थापन सुरक्षित डाटा व्यवस्थापन प्रणालीमार्फत्गरिनेछ । यसका साथै, स्थानान्तरणन पछि प्रभावितहरूको जीवन सहज बनाउनको लागि हामी विस्थापित र पुनर्स्थापित परिवारहरूको प्रकोपबाट उभ्रिने क्षमता बढाउन प्रयत्नरत रहनेछौं । यो ‘उनकोसुरक्षा’ प्रशिक्षणको माध्यमबाट गरिनेछ, जसले महिलाहरूलाई आफ्ना सुरक्षासम्बन्धित आवश्यकताहरूको सम्बोधन गर्न सहयोग गर्नेछ । यसअन्तर्गत (ज्यादातर महिला सदस्य भएका) सुरक्षा समितिको गठन र यौन र प्रजनन् स्वास्थ्य, लैंगिक र यौन हिंसा, सुरक्षित वैदेशिक रोजगारी,वित्तीय व्यवस्थापन, मनोवैज्ञानिक स्वास्थ्य र सशर्त नगद अनुदानका लागि प्रशिक्षण पर्दछन् । 
 

‘अपेइरोन’सँगको साझेदारीमा पिनले विस्थापित जनताको आवश्यकतालाई सम्बोधन गर्न सिन्धुपाल्चोक जिल्लामा आजीविका पुनरुत्थान परियोजना लागू गर्यो। उद्देश्य सरल थियो: यस परियोजनाको माध्यमबाट भूकम्पका कारण विस्थापित भएकाहरूलाई हामी फिर्ता आउन सहयोग गर्न र जीविकापार्जनका लागि उनीहरूको क्षमता वृद्धि गर्न चाहन्थ्यौं । महिलाहरूले आफ्ना परिवारलाई न्यानोराख्न सकुन् र आफ्ना उत्पादनहरू बेच्न सकुन् भन्ने हेतुले हामीले उनीहरूलाई बुनाईका नौला सीप सिकायौं । हामीले स्थानीय आजीविकाको पुनरुत्थानमा पनि सहयोग गर्‍यौं जसअन्तर्गत परिवारहरूलाई व्यवसाय प्रशिक्षण र साना अनुदानहरू प्रदान गरियो ।

परियोजनाबाट १,५०० व्यक्तिहरू लाभान्वित भए । ती व्यक्तिहरूले कार्यक्रम निर्माणका  लागि नगद, प्राविधिक प्रशिक्षण तथा सुक्ष्म नगद अनुदान, र  आजीविका पुनरुत्थानका लागि जिन्सी वा जाडोयामको तयारीको लागि सहयोग प्राप्त गरे । विशेषगरी महिलाहरू प्रत्यक्ष लाभान्वित भए। आजीविका पुनरुत्थान सहयोग (नगद अनुदान) पाउनेहरू सबैभन्दा अप्ठ्यारोमा परेका परिवारहरू(विशेषगरी आइडीपी शिविरमा बसेकाहरू र फर्केर आएकाहरू) थिए ।
 

यस परियोजनाका लक्ष्यहरू निम्न प्रकार थिए: विस्थापित परिवार र विस्थापन स्थलको वास्तविक प्रसंग पहिचान गर्नु र बुझ्नु; विस्थापित परिवारका तात्कालिक आवश्यकता र दीर्घकालीन समस्याका समाधानका लागि आवश्यक प्रणालीगत परिवर्तनहरूको वकालत गर्न उनीहरूलाई सहयोग गर्नु । परियोजनाले (अधिकतर महिलाहरू रहेका) समूहलाई सुरक्षा समितिको रूपमा गठन गर्यो । त्यसपछि स्थितिअनुकुल प्रशिक्षण र सशर्त नगद अनुदानमार्फत् विस्थापन शिविर र समुदायमा रहेका महिला र बालिकालाई आफ्ना सुरक्षा आवश्यकताहरूलाई सम्बोधन गर्न सक्षम बनाउने काममा परियोजना केन्द्रित रह्यो ।

पिनको सुरक्षा रिमले यौन र प्रजनन स्वास्थ्य, लैंगिक र यौन हिंसा, सुरक्षित वैदेशिक रोजगार, वित्तीय व्यवस्थापन र भावनात्मक सुस्वास्थ्यसम्बन्धी तालिम सञ्चालन गर्‍यो । तालिमको एक हिस्साको रूपमा समितिले विशेषगरी महिलाहरूसम्बन्धित सुरक्षालाई मध्यनजर गर्दै उनीहरूको समुदायमा रहेका जोखिमहरूको मापन गर्यो । जोखिमहरूको पहिचान भएपछि समितिहरूलाई तिनको समाधानको कार्यान्वयन गर्न साना नगद अनुदानहरू दिइयो ।
 

दुर्गम हिमाली क्षेत्रहरूमा विद्यालय, स्वास्थ्य चौकी, बजार, वन वा गाउँ जतासुकै जानुपरे पनि प्राय: गोरेटो बाटोहरू नै प्रयोग हुन्छन् । वृद्धवृद्धा, बालबालिका, र गर्भवती महिलालगायत सबै स्थानीयहरूले यिनै गोरेटो बाटोहरू प्रयोग गर्छन् । तर यी बाटोहरू प्राय निकै उबडखाबाड, साँघुरा, ठाडा र चिप्ला हुन्छन् । यिनैलाई हेरेर पिनले स्थानीय गाउँलेहरूलाई रोजगारीका अवसर प्रदान गर्दै गोरेटो  बाटोहरूकोपुनर्निर्माणका लागि ‘उन्नत गोरेटो’ परियोजना शुरू गर्यो । यस परियोजनाले महिलाहरूले नेतृत्व लिएका परिवार, आयका सीमित स्रोतहरू भएका परिवार, गर्भवती र स्तनपान गराइरहेका महिला, वृद्धवृद्धा, विकलांग र २०१५को भूकम्पले प्रभावित समुदायलाई प्राथमिकता दियो । यस परियोजनाका सबै सहभागीहरूलाई उनीहरूको उमेर र लिङ्गमा विभेद नगरी समान रूपमा पारिश्रमिक दिने गरिन्छ ।

परियोजनाले दुर्गम हिमाली गाउँहरूका जोखिमपूर्ण इलाकाहरूमा १२५ किलोमिटर भन्दा बढी गोरेटो बाटोहरू, ९वटा फुटब्रिजहरू (पैदल यात्रीका लागि पुल), १५वटा विश्रामस्थालहरू र कम्तिमा ८०० मिटर ह्यान्डरेल पुनःनिर्माण गर्‍यो जसअन्तर्गत २,००० भन्दा बढी स्थानीयहरूले रोजगारी पाए । स्थानीय समुदायले रोजगारी मार्फत £१० लाख (युके पाउण्ड) भन्दा बढी रकम आर्जन गरे । यस परियोजनाले स्थानीय बासिन्दाहरूलाई अस्थायी रोजगारी प्रदान गर्‍यो, उनीहरूको स्थानीय अर्थव्यवस्थालाई पुनर्जीवित गर्न मद्दत गर्‍यो र सम्पूर्ण क्षेत्रको पहुँचमा सुधार ल्यायो। स्थानीयहरू आफ्ना घरको पुनर्निर्माण, जीविकोपार्जन र बालबालिकाको शिक्षामा लगानी गर्न सक्षम भए ।
 

पिनले मुख्यतया उत्तरी नेपालका दुर्गम पहाडी क्षेत्रहरूको पुनरुत्थानमा ध्यान केन्द्रित गरिरहेको छ । त्यसै क्रममा पिनले जोखिम्पूर्ण समुदायहरूलाई आफ्ना मुख्य पूर्वाधारहरूको पुनर्निर्माणसम्बन्धित प्राथमिकताहरूको मापन गर्न मद्दत गर्ने एउटा कार्यक्रम तयार पार्यो । पिनको टोलीले नागरिकहरू, सामुदायिक संगठनहरू र नगरपालिकाका प्रतिनिधिहरूबीच छलफल आयोजना गर्यो । छलफलमार्फत पिनले प्राथमिकताहरू पहिचान गर्दै सहमतिमा पुग्न र व्यक्तिगत आजीविकालाई पुनर्स्थापित गर्ने उत्तम माध्यमहरूको छनौट गर्न सहयोग गर्यो । पुनर्निर्माण प्रक्रियाले समुदायका आवश्यकता पूरा मात्र गर्ने नभई  सरोकारवालाहरू र सामुदायिक समूहहरूलाई अल्पकालीन र दीर्घकालीन आवश्यकता र तिनका समाधान कसरी पत्ता लगाउन सकिन्छ भन्ने समेत सिकाउँदछ । त्यसैले पिनले प्रत्यक्ष रूपमा स्थानीय सरकारहरू र सामुदायिकसमूहहरूसँग पुनर्निर्माणसम्बन्धित कार्यहरू गर्दछ; साथै उनीहरूलाई परेको बेला आवश्यक प्रशिक्षण र प्राविधिक सहयोग प्रदान गर्दछ ।

चेक रेडियो फाउन्डेशनको आर्थिक सहयोगमा बरुवा गाउँमा नयाँ विद्यालय निर्माण भइरहेको छ। यस गाउँका सबै पाँच विद्यालयहरू भूकम्पमा नष्ट भएका थिए र ती अहिले अस्थायी शिक्षा केन्द्रहरू (टेम्पोरेरी लर्निंग सेन्टर्स/टीएलसी) अन्तर्गत चलिरहेका छन् । यसले समुदायका बालबालिकाले पाउने शिक्षाको गुणस्तरमा नराम्रो प्रभाव पारेको छ ।  अधिकतर विद्यार्थी पुग्न कठिन ठाउँका अन्य विद्यालयहरूमा जाने गरेका छन् । निर्माणाधीन गणेश बेसिक स्कूलले यस अन्तरलाई कम गर्न मद्दत गर्नेछ । विद्यालयको भवन निर्माणका लागि स्थानीय व्यक्तिहरू परिचालन गरिएको छ । भवन भूकम्प प्रतिरोधी हुनेछ र साथै विद्यालयलाई पर्याप्त कक्षाकोठा र फर्नीचर - डेस्क, बेन्च, काला/सेता बोर्ड, अफिस फर्नीचर र कुर्सीहरू - प्रदान गरिनेछ ।

पिनले प्रत्यक्ष रूपमा स्थानीय सरकारहरू र सामुदायिक समूहहरूसँग पुनर्निर्माणसम्बन्धित कार्यहरू गर्दछ; साथै उनीहरूलाई परेको बेला आवश्यक प्रशिक्षण र प्राविधिक सहयोग प्रदान गर्दछ । यसबाहेक पिनले समुदायहरूलाई प्रकोप जोखिम न्यूनीकरणका लागि प्रशिक्षण दिने गर्दछ र प्राविधिक परामर्श प्रदान गर्दछ । पिनले कृषि, पशुपालन, गलैंचा उत्पादन, र धातुका काम जस्ता विभिन्न पेशाहरू फस्टाएको हेर्न चाहन्छ । साथै यी पेशाहरूलाई चाहिने महत्वपूर्ण उपकरण र मेशिनहरू प्रतिस्थापित गरेर कार्यक्षमतामा सुधार र आवश्यक परेमा थप प्रशिक्षण दिने उद्देश्य राख्दछ ।