सीमाको कथाः नेपालमा शिक्षाको माध्यमबाट ढोका खोलिदै
प्रकाशित १२ मे २०२१ पढ्न लाग्ने समय 3 मिनेटतेइस वर्षीय सीमा गुप्ता भन्छिन्, “मैले पोलियोको कारण हिँड्ने क्षमता गुमाएँ तर त्यसले म को हुँ भनेर परिभाषित गर्दैन ।” उनी बारा जिल्लाको विपन्न समुदायमा जन्मेकी र हुर्केकी हुन् । यद्यपि उनी आफूलाई एक शिक्षिका भएकी भनेर परिभाषित गर्छिन् । “शिक्षाले मेरो सपनाको ढोका खोल्यो – यसले एउटा सम्मानित संगठनको लागि काम गर्ने मेरो सपना पुरा गर्यो ।”
सीमा आफ्नो गाउँको सामुदायिक शिक्षा केन्द्रकी (सीएलसी) शिक्षिका हुन् । सीएलसी यूके ऐडको गर्लस् एडूकेशन च्यालेन्जको आर्थिक सहयोग तथा पिपुल इन नीडको नेतृत्वमा सञ्चालित आरम्भ परियोजनाको एक शैक्षिक पहल हो । साझेदार संस्था असमान नेपालको संयोजनमा संचालन भइरहेको सीएलसी, रौतहट र बाराका विवाहित र स्कूल बाहिरका किशोरीहरूसँग साक्षरता, गणित र जीवनोपयोगी सिपहरुको सम्बन्धि पाठ्यक्रमहरू पढाउँदछ ।
सीमा तीन वर्षकी हुँदा उनलाई पोलियो लाग्यो । यो रोगले उनको दुबै खुट्टालाई असर गर्यो र उनले हिँड्नका लागि बैशाखी प्रयोग गर्न सुरु गरिन । आफ्ना चार बच्चाहरूलाई पढाउन र घर चलाउका निम्ति उनको बाबुआमाले तरकारी उब्जाउथे र स्थानीय बजारमा बेच्ने गर्दथे । सँधै आर्थिक अभाव भएता पनि सीमाका आमाबुवाले उनलाई पढ्नका लागि प्रोत्साहिन दिन्थे र यसरी उनी माध्यमिक शिक्षा पुरा गर्ने परिवारको पहिलो सदस्य भइन । उनी अहिले कलेज जान सुरु नगरेता पनि उनले अध्ययन जारी राखी, भविष्यमा कलेजमा भर्ना हुने आशा राख्छिन्।
शिक्षाको शक्ति
सीमाले जहिले पनि शिक्षाको शक्तिमा विश्वास गर्थिन्, र उनले आफ्नो शारीरिक अशक्तताले गर्दा आफूलाई अध्ययनबाट वञ्चित हुन दिइनन् । उनी भन्छिन्, “मेरो बाल्यकालमा मेरा शिक्षकहरू वा साथीहरूले मलाई उनीहरूको साइकल वा मोटरसाइकलमा स्कूलमा जान मद्दत गर्थे । कहिलेकाँही म आफैं स्कूल जानु पर्दा, म स्कूल पुग्न ढिला हुन्थ्यो। शिक्षकले गाली गर्नु वा सजाय दिनुहुन्छ की भनेर मलाई डर लाग्थ्यो तर मेरा शिक्षकहरुले कहिले त्यस्तो गर्नु भएन । यसले पनि मलाई स्कूल जान प्रोत्साहित गर्यो । ”
“तर सबै जना सहयोगी थिएनन्,” उनी भन्छिन् । “केही स्कूलका साथीहरूले मेरो खिल्ली उडाँथे वा मलाई दयनीय बनाउथे । यसले मलाई उदास बनाए ता पनि मैले उनीहरूलाई मेरो पढ्ने सपनाहरू फुटाउन भने दिइनँ ।"
सीमाको कथाः नेपालमा शिक्षाको माध्यमबाट ढोका खोलिदै
एक दिन, सीमाको भाइले उनलाई आरम्भ परियोजनामा जागिर खुलेको बारेमा बताए । सीमाले कामका लागि आवेदन दिइन र छनोट पनि भइन । उनका भाइ बहिनीहरूले घरमा कुनै आर्थिक सहयोग प्रदान नगर्ने हुदाँ उनले यस परियोजनामा काम गर्नु भन्दा पहिले आफ्नो परिवारलाई आर्थिक सहयोग गर्ने सपना देखेकी थिइन ।
सीमाले आफ्ना समुदायका २३ जना विद्यालय बाहिरका किशोरीहरूलाई सामुदायिक शिक्षा केन्द्र (सीएलसी) मा पढाउँदैछिन्, जसमध्ये धेरै विवाहित छन् । दिनको तीन समूह गरी उनले हप्तामा छ दिन कक्षा सञ्चालन गर्छिन् । उनका धेरै जसो विद्यार्थीहरूका लागि यो शिक्षा केन्द्रमा पहिलो पटक हो, र उनीहरूमध्ये धेरैको बच्चा पनि छ । सीमा भन्छिन् कि विद्यार्थीहरूले एक अर्कासँग गरेको अन्तरक्रिया र नयाँ कुरा सिक्नका निम्ति एक अर्कासँग खुलेको देख्दा धेरै खुसी लाग्छ । “सीएलसीका किशोरीहरूले मलाई बोर्डमा लेख्न, टाढा भएका सामग्रीहरु ल्याउन र सहयोगी भइ मद्दत पुर्याउँछन् त्यसैले म उनीहरूसँग सहज महसुस गर्दछु”, सीमा भन्छिन् ।
सबै विद्यार्थीहरुले पढ्न, लेख्न, र केहि आधारभूत गणित गर्न सिकेकाले सीमा खुसी छिन् । उनी आशा गर्छिन् कि उनीहरूले सीएलसीको कक्षा सकिसके पछि पनि शिक्षा हासिल गर्न जारी राख्नेछन्, र भन्छिन् कि उनीहरुलाई अध्ययनमा सहयोग गर्न जारी राख्नेछु ।
सीमाले सीएलसीमा पढाउन धेरै चुनौतीहरूको सामना गर्नु परेको थियो । सामान्य सेवाहरु उनको घरबाट लगभग एक किलोमिटर टाढा भएको हुदाँ उनी हरेक दिन आफ्नो बैशाखीको सहयोगमा त्यहाँ हिँडेर जान्थिन् । उनको गाउँको कच्ची सडकले उनको दैनिक आवागमनलाई अझ कठिन बनाएको छ । अनिश्चित आर्थिक स्थितिको कारण, सीमाको परिवारले क्यालिपर (एक उपकरण जसले कमजोर खुट्टालाई सहरा दिइ हिड्न मद्दत गर्दछ) किन्ने क्षमता थिएन । सीमा भन्छिन्, “समय लागेता पनि म क्यालिपर खरीद गर्नका लागि मेरो तलब बचत गर्दैछु ।”
यसै बीचमा, सीमाले सीएलसीमा पुर्याउन र ल्याउनका लागि एक नातेदारलाई प्रति महिना रु ८०० तिरिरहेकी छिन् । सीमाले कमाएकोे पैसाबाट केहि नयाँ कपडा किन्ने र खुट्टाको उपचार गर्न प्रयोग गर्ने चाहना रहेकोे बताइन् ।
भविष्यको लागि सीमाको आशा
सीमा अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूको लागि सरकारी कार्यक्रम अन्र्तगत शिक्षण जागिरको लागि आवेदन दिन तयारी गर्दै छिन् । उनी विश्वास गर्छिन् कि शिक्षाले मात्र मानिसहरूको जीवनमा सकारात्मक परिवर्तनहरू ल्याउँदछ ।
